गोकर्ण क्षेत्रीचे लिंग

चौदा चौकड्यांचा राजा ‘रावण’. त्यांची आई ‘केकसी’. केकसी’ नित्यनेमाने शिवलिंगाचे पूजा करीत असे. पाच धान्याचे पीठ करून ती स्वत: शिवलिंग तयार करी व आपला मुलगा रावण हा सदैव विजयी व्हावा, त्यासाठी ती त्या लिंगाची पूजा करी. एक दिवस इंद्राने राक्षसांचा राजा रावण हा विजयी होऊ नये, म्हणून ते लिंग कपटाने हस्तगत केले आणि अठरा योजने दूर समुद्रात फेकून दिले. त्यामुळे केकसीला अतीव दुःख झाले. तिने अन्नपाणी सोडले. रावण आपल्या मातेला विचारू लागला, “हे माते, तू अन्नपाणी का ग्रहण करीत नाहीस?” केकसीने आपण केलेले लिंग चोरीला गेल्याची हकिकत रावणाला सांगितली.

रावण म्हणाला, “माते, तू चिंता करू नकोस. मी कैलास पर्वतावर जाऊन प्रत्यक्ष शिवशंकराकडून त्याचे आत्मरूप लिंग प्राप्त करून घेतो व ते तुला कायमस्वरूपी पूजेसाठी आणून देतो.” आईचा आशीर्वाद घेऊन रावण कैलास पर्वतावर गेला. तेथे त्याने शिवाची आराधना केली. शिवस्तोत्राचे गायन करून त्याने शिवाला संतुष्ट केले. त्याने स्वतः आपले मस्तक तोडले व शिरा काढून त्याच्या तारा बनवल्या व त्या वाद्याला जोडून त्याने त्या छेडल्या आणि सुमधूर असे गायन केले. तशाच रूपात शिवाचे नामस्मरण केले.

शंकर त्याला प्रसन्न झाला व रावणाला दर्शन देऊन म्हणाला, “तू कोणती इच्छा धरली व इतके कठोर तप केले?” रावण म्हणाला, “मला आपले आत्मरूप लिंग द्या. त्यासाठी मी तपश्चर्या केली. मला त्रिभुवनातील सगळ्यात सुंदर अशी भार्याही द्या.” भोळे शंकर म्हणाले, “तथास्तु! तुझ्या मनासारखे होईल.” असे म्हणून त्यांनी स्वत:तून अत्यंत तेजस्वी लिंग काढून ते रावणास दिले. लिंग हाती आल्यावर शिवाला वंदन करून रावण म्हणाला, “आता मला सुंदर अशी ललना दे. ती तुझ्या या अपर्णेसारखीच असली पाहिजे.” रावण म्हणाला, “अपर्णेइतकी सुंदर स्त्री विधात्यालाही पुन्हा निर्माण करता येणार नाही.

तेव्हा तू या माझ्या पत्नीलाच घेऊन जा.” रावणाला खूप आनंद झाला. रावणाने एका हातात शिवलिंग घेतले आणि दुसऱ्या हाताने पार्वतीला खांद्यावर घेऊन तो जायला निघाला. हे पाहून गणेश, कार्तिकेय, वीरभद्र, नंदी हे शंकराचे कुटुंबीय हळहळू लागले. ते सगळे शंकराला म्हणू लागले, “तुम्ही तुमची पत्नी पार्वती रावणाला देऊन टाकलीत. या तुमच्या औदार्याला काय म्हणावे?” शिवशंकर म्हणाले, “तुम्ही चिंता करू नका. तिला मी विष्णूचा धावा करायला सांगितले आहे. प्रत्यक्ष विष्णू तिला मदत करतील.” रावणाने पार्वतीला खांद्यावर घेतले व तो दक्षिणेस निघाला.

पार्वती मनातल्या मनात श्री विष्णूचा धावा करीत होती. पार्वती संकटात आहे, हे विष्णूंना अंतर्ज्ञानाने कळले. त्यांनी ब्राह्मणाचे रूप घेतले व रावण ज्या वाटेने चालला होता, तेथे येऊन ते उभे राहिले. रावण पुढे आल्यावर ब्राह्मण त्याला म्हणाला, “हे रावणा, ही इतकी सुंदर स्त्री तुला कोठे मिळाली?” .. रावण म्हणाला, “हिला तू ओळखले नाहीस? ही प्रत्यक्ष शिवशंकराची पत्नी पार्वती.” ब्राह्मण म्हणाला, “तुला हे कोणी सांगितले?” रावण म्हणाला, “कोणी सांगायला कशाला पाहिजे? प्रत्यक्ष शंकराने त्याची पत्नी मला दिली.” ब्राह्मण संशयाने तिच्याकडे पाहत म्हणाला, “रावणा, तुला कोणीतरी फसविले रे. ही काय पार्वती आहे.

ही स्त्री किती कुरूप व बेढब आहे हे तर बघ.” रावणाने पार्वतीला खांद्यावरून खाली उतरवले आणि तिच्याकडे बघितले. ती स्त्री अत्यंत कुरूप व बेढब दिसत होती. तिचे दात पडलेले व किडलेले दिसत होते. तिच्याकडे पाहताच रावणाला भोळ्या शंकराने आपल्याला चांगलेच फसवले असे वाटू लागले. तो ब्राह्मण तर रावणाला हसू लागला. रावण गोरामोरा झाला. त्याने पार्वतीला वाटेतच सोडून दिले आणि तो परत शंकरापुढे जाऊन उभा ठाकला व शंकराला म्हणाला, “हे सदाशिवा, मी पार्वतीसारखी सुंदर स्त्री तुमच्याकडे मागितली आणि तुम्ही ही घे पार्वती म्हणून मला कुरूप कुबजा का दिलीत?” शंकर म्हणाले, “तू तक्रार घेऊन परत येणार हे माहीत होते.

जगन्माता पार्वती ही मोठी मायावी आहे. ती काय करेल त्याचा नेम नाही. तुझ्याबाबतीत काय झाले बाबा?” रावण म्हणाला, “मी तिच्याकडे पाहिले तेव्हा ती मला कुरूप, दात पडकी म्हातारी दिसली.” “मग तू काय केलेस?” “मी तिला वाटेतच सोडून दिली.” शिव म्हणाला, “तू अपर्णेला सोडून दिलीस. याचा अर्थ अपर्णा तुला सांभाळता आली नाही. अपर्णा तुला नकोच होती. तुला अपर्णेसारखी सुंदर स्त्री हवी होती, हे माझ्या लक्षातच आले नाही. मी तुला अपर्णाच देऊन टाकली. आता तुला अपर्णेइतकी सुंदर स्त्री पत्नी म्हणून हवी असेल तर तशी स्त्री विष्णू निर्माण करू शकेल.

ती तुझी पत्नी होईल.” रावणाचे समाधान झाले. शिवलिंग हाती घेऊन तो निघाला. रावणाला शंकराने सांगितले होते की, “मयासुराला जी कन्या होईल. ती त्रिभुवनसुंदरी असेल. ती तुझी पत्नी होईल. तिचे नांव ‘मंदोदरी’ असेल.” शंकराचे हे शब्द रावणाला पुन्हा पुन्हा आठवत होते. तो हातात शिवलिंग घेऊन पूर्वीच्याच मार्गाने चालला होता. त्याच वाटेवर त्याला एक गुराखी गाई हाकत चाललेला होता. सर्व देवांनी त्याला विनंती केली होती, ‘राक्षसांच्या राजाच्या हातून शिवलिंग जाते आहे ते काहीतरी युक्ती करून सोडवून आण.’ म्हणूनच गणपती गुराख्याचे रूप घेऊन आला होता.

त्याचवेळी नेमकी रावणाला लघुशंका लागली. त्याला घाई झाली होती. काय करावे ते त्याला सुचेना. ते लिंग जमिनीवर ठेवणे योग्य नव्हते. ते हातात घेऊन लघुशंकेला जाणेही योग्य नव्हते. त्याचवेळी तो गुराखी रावणाला दिसला. रावणाने त्याला हाक मारली. रावण म्हणाला, “हे गुराख्या, माझ्या जवळचे हे लिंग तू हातात धरून ठेव. मी जरा लघुशंकेला जाऊन येतो.” गुराखी म्हणाला, “मला लिंग धरून खूप वेळ थांबता येणार नाही. मी तुम्हाला तीन वेळा हाक मारीन. तिसऱ्या हाकेला जर तुम्ही नाही आलात तर मी हे शिवलिंग जमिनीवर ठेवीन.”

रावण म्हणाला, “ठीक आहे रे! धरून ठेव हे शिवलिंग.” आणि तो दूर एका बाजूला गेला. गणपतीने रावणाला हाक मारली. रावणाने त्याला हातानेच थांबविले. जरा वेळाने गणपतीने पुन्हा हाक मारली. पण रावणाला येता येईना. आणखी काही वेळाने गणपतीची तिसरी हाक रावणाच्या कानावर आली. पण रावणाची लघुशंका काही थांबेना. तेव्हा गणपती मोठ्यांदा म्हणाला, “तुझे शिवलिंग मी भूमीवर ठेवले. आता तू ते सांभाळ.” रावण रागारागाने दातओठ खात धावत आला. पण तो गुराखी नाहीसा झाला होता. रावणाने त्या गुराख्याचा व गाईंचा पाठलाग केला.

पण गुराखी नाहीसा झाला होता व गाई जमिनीत खाली खाली जात होत्या. आता रावणाला फक्त एकच गाय खाली जाताना दिसत होती. तो धावत त्या गाईजवळ गेला. त्याला फक्त गाईचे तोंड दिसत होते. शेवटी धावत जाऊन त्याने ते पकडण्याचा प्रयत्न केला. पण त्याच्या हातात गाईचा कान आला. तो पकडून त्याने गाईला जमिनीवर आणण्याचा प्रयत्न केला. पण ती गाय वर येईना. रावण वेगाने धावत शिवलिंगाजवळ गेला. पण शिवलिंग तेथे जमिनीत घट्ट रुतले होते. रावणाने ते गदागदा हालवून वर काढण्याची खूप खटपट केली. पण ते तसूभरही हालले नाही. रावणाने शरण जाऊन तेथे शंकराची पूजा केली. ते लिंग ‘महाबल’ या नावाने प्रसिद्ध आहे. त्या लिंगाच्या भक्तीने रावण महाबलिष्ट झाला. ‘गोकर्ण महाबळेश्वर’ या नावाने ते क्षेत्र प्रसिद्ध आहे.